اسلام به جهت تکمیل مکارم اخلاق و پیاده کردن آن در سطح جامعه آمده است، و گستردگی آن به حدّی است که پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله ارزشهای اخلاقی را در معاشرت و رفتار با غیر مسلمانان نیز تعمیم داده است. لذا در این روایت آمده که پیامبرصلی الله علیه وآله همسایهای یهودی داشت و در وقتی به عیادت او رفت.(1).
در وقتی یکی از همسران حضرت بر جماعتی از یهود که به جای «سلام علیک» «سام علیک» گفته بودند که دلالت بر نفرین دارد، غضب کرد. حضرت به او فرمود: «… انّ الفحش لو کان ممثّلاً لکان مثال سوء. انّ الرفق لم یوضع علی شییء قطّ الاّ زانه، و لم یرفع عنه قطّ الاّ شانه«؛(2) «… همانا فحش اگر به صورت تمثالی درآمده بود بد تمثالی بود. و همانا مدارات بر چیزی قرار نگرفت جز آنکه او را زینت داد. و هرگز از چیزی رفع نشد جز آنکه او را خوار کرد.«
امام علیعلیه السلام در عهد خود به والیاش بر مصر میفرماید: «و اشعر قلبک الرحمة للرعیّة و المحبة لهم و اللطف بهم، و لاتکوننّ علیهم سبعاً ضاریاً تغتنم اکلهم، فانّهم صنفان: امّا اخ لک فی الدین، او نظیر لک فی الخلق«؛(3) «و مهربانی بر رعیّت را برای دل خود پوششی گردان و دوستی ورزیدن با آنها را و مهربانی کردن با همگان. و مباش همچون جانوری شکاری که خوردنشان را غنیمت شماری؛ چه رعیت دو دستهاند: دستهای برادر دینی تواند و دسته دیگر در آفرینش با تو همانند میباشند.«
عبدالرحمن بن حجاج میگوید: به امام کاظمعلیه السلام عرض کردم: بفرمایید اگر من احتیاج به طبیب نصرانی پیدا کردم آیا بر او سلام کرده و برایش دعا کنم؟ حضرت فرمود: آری.(4).
از جمله وصایای امام باقرعلیه السلام این است که فرمود: «… و ان جالسک یهودی فاحسن مجالسته«؛(5) «و اگر شخصی یهودی با تو مجالست کرد، همنشینی او را نیکو بدار.«
از امام صادقعلیه السلام نقل شده که روزی امام علیعلیه السلام با مردی ذمّی در راه مصاحبت پیدا کرد. و چون خواست که از او جدا شود چند قدمی او را مشایعت نمود. شخص ذمی به او عرض کرد: چرا با من به عدالت رفتار کردی؟ حضرت فرمود: «هذا من تمام حسن الصحبة ان یشیع الرجل صاحبه هنیئة اذا فارقه، و کذلک امرنا نبیّناصلی الله علیه وآله«؛ «این از تمام حسن مصاحبت است که انسان رفیقش را هنگامی که میخواهد از او جدا شود چند لحظهای مشایعت نماید.«
شخص ذمی گفت: آری، کسانی که او را پیروی کردند به جهت همین رفتار کریمانه او بوده است.(6).
1) مکارم الاخلاق، ص 359.
2) کافی، ج 2، ص 648، ح 1، کتاب العشرة، باب التسلیم علی اهل الملل.
3) نهج البلاغه، ص 427.
4) کافی، ج 2، ص 650، باب التسلیم علی اهل الملل، کتاب العشرة.
5) الامالی، شیخ مفید، مجلس 23.
6) کافی، ج 2، ص 670، ح 5، کتاب العشرة، باب حسن الصحبة.
