دلایل خاتمیت پیامبر اسلام در روایات

گرچه آیاتی که متذکّر شدیم برای اثبات عمومیّت دعوت پیامبر و خاتمیّت آن حضرت کفایت می کند؛ ولی باید توجّه داشت که دلایل خاتمیّت پیامبر منحصر به آیات قرآنی نیست؛ بلکه در این زمینه روایات فراوانی از خود آن حضرت و سایر پیشوایان معصوم (علیهم السلام) نیز رسیده است که برای نمونه، برخی از آنها را در اینجا می آوریم:

1 ـ در حدیث مشهوری که در بسیاری از منابع اهل سنت از پیامبر اکرم نقل شده، آمده است که آن حضرت فرمود:

»اِنَّ مَثَلِی وَ مَثَلُ الأنبیاء مِنْ قَبلِی کَمَثَلِ رَجُل بنی بیتاً فَأحْسَنَهُ وَ أجْمَلَهُ. إلاّ مَوضِعَ لَبنَة مِنْ زاوِیَة، فَجَعَلَ النّاسُ یَطُوفُونَ بِهِ وَیَعْجَبُونَ لَهُ وَ یَقُولُون: هَلاّ وُضِعَتْ هذه اللَّبِنِة؟

قالَ: فَأنا اللَّبنةُ، وَأنا خاتَمُ النَّبیّینَ«. (1).

»مَثَل من در مقایسه با انبیای پیش از من، همانند مردی است که خانه ای بنا کند و در کمال و زیبایی آن بکوشد و فقط در گوشه ای از آن جای خشتی باقی بگذارد، و مردم گرد آن بگردند و بگویند: بنایی زیباتر از این نیست جز این که

جای یک خشت آن خالی است.

سپس فرمود: من به جای همان خشت هستم و انبیا با آمدن من به آخر رسیدند«.

و در حدیث دیگری در ذیل آن آمده است که پیامبر اکرم فرمود:

»فَأنَا مَوضِع اللَّبِنةِ، جِئتُ فَختَمْتُ الأنبیاء«. (2).

»من به جای همان خشت آخرینم، آمدم و پیامبران را پایان دادم«.

2 ـ حدیث معروف «منزلت» که در رابطه با مسأله جانشینی امیر مؤمنان علی (علیه السلام) به جای پیامبر در مدینه، به هنگام رفتن رسول خدا به جنگ «تبوک» است، و این حدیث در کتب مختلف شیعه و سنّی نقل شده و اکثر بزرگان اهل سنّت آن را از پیامبر نقل کرده اند، آمده است که پیامبر اکرم به علی (علیه السلام) فرمود:

»أنْتَ مِنّی بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ موسی إلاّ أنّه لا نَبِیّ بَعْدِی«. (3).

»تو نسبت به من، به منزله هارون نسبت به حضرت موسی (علیه السلام) هستی جز این که بعد از من پیامبری نیست«.

3 ـ در پایان خطبه حجّة الوداع که رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به عنوان یک وصیت نامه جامع برای مردم ایراد نموده، آمده است که آن حضرت فرمود:

»ألا فَلْیُبلِّغ شاهِدُکُمْ غائبکُمْ لا نَبیَّ بَعدِی وَلا اُمَّة بَعدکُمْ«. (4).

»این سخن را حاضران به غائبان برسانند که بعد از من پیامبری نیست، و پس از شما ـ اُمّت اسلام ـ اُمّتی نخواهد بود«.

4 ـ در بسیاری از خطبه های «نهج البلاغه» نیز مسأله خاتمیّت پیامبر اسلام صریحاً آمده است از جمله:

در نخستین خطبه «نهج البلاغه» امیر مؤمنان علی (علیه السلام) پس از بر شمردن برنامه های پیامبران گذشته می فرماید:

»… بَعَثَ اللهُ سُبْحانَهُ مُحَمَّداً رَسُول الله لاِنْجازِ عِدَتِهِ وَ إتمامِ نُبُوَّتِهِ«. (5).

»خداوند سبحان، حضرت محمّد (صلی الله علیه وآله وسلم) فرستاده خود را برای تحقّق بخشیدن به وعده هایش و پایان دادن به سلسله انبیا و پیامبران مبعوث فرمود«.

و در خطبه دیگر در توصیف پیامبر اسلام می فرماید:

»أمِینُ وَحْیِهِ، وَخاتَمُ رُسُلِهِ، وَبَشیرُ رَحْمَتِهِ، وَ نَذِیرُ نقمَتِهِ«. (6).

»او امین وحی خدا، و خاتم پیامبران، و بشارت دهنده رحمت خدا، و بیم دهنده از عذاب الهی بود«.

و در یک خطبه دیگر در مورد بعثت آن حضرت می فرماید:

»أرْسَلَهُ عَلی حِین فَترَة مِنَ الرُّسُلِ، وَ تنازُع مِنَ الألْسُنِ، فَقَفّی بِهِ الرُّسُلَ، وَ خَتَمَ بِهِ الْوَحْیَ«. (7).

»خداوند عالم، پیامبر اسلام را پس از دوران فترت ـ در زمانی که هیچ پیامبری باقی نمانده بود ـ به رسالت فرستاد، و این در حالی بود که نزاع و درگیری لفظی میان مذاهب مختلف همچنان ادامه داشت، و خداوند او را بعد از همه پیامبران به پیامبری مبعوث نمود، و وحی آسمانی را به وسیله آن حضرت پایان داد«.

5 ـ در حدیثی از امام حسن مجتبی (علیه السلام) آمده است که فرمود:

»عدّه ای یهودی نزد پیامبر آمدند و گفتند: ای محمّد! تویی که گمان می بری فرستاده خدایی و همانند حضرت موسی (علیه السلام) برتو وحی فرستاده می شود؟!

پیامبر کمی سکوت کرد، سپس فرمود: آری! منم سیّد فرزندان آدم و به این افتخار نمی کنم، من خاتم پیغمبران، و پیشوای پرهیزکاران، و فرستاده پروردگار جهانیانم«. (8).

6 ـ در ضمن حدیثی از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است که فرمود:

»… لَقَدْ خَتَمَ اللهُ بِکِتابِکُمُ الْکُتُبَ، وَ خَتَمَ بِنَبِیِّکُمْ الأنبیاءَ«. (9).

»خداوند با کتاب آسمانی شما ـ قرآن ـ به همه کتابهای آسمانی پایان داد و با پیامبر شما سلسله انبیاء را به پایان رسانید«.

7 ـ در حدیث دیگری که در همین زمینه از امام صادق (علیه السلام) روایت شده چنین آمده است که فرمود:

»إنّ اللهَ خَتَمَ بِنَبِیِّکُمْ النَّبِیّینَ فَلا نَبیَّ بَعْدَهُ أبَداً، وَ خَتَمَ بِکِتابِکُمُ الکُتُبَ فَلا کِتابَ بَعْدَهُ أبَداً«. (10).

»خدای تعالی، با پیامبر شما سلسله انبیا را ختم نمود، پس هرگز بعد از او پیامبری نخواهد آمد، و با کتاب آسمانی شما – قرآن ـ به تمام کتابهای آسمانی پایان داد، پس هرگز کتابی بعد از آن نازل نخواهد شد«.

احادیثی که در این زمینه در منابع اسلامی وارد شده بسیار زیاد و فراوان است، به طوری که در کتاب «معالم النبوّة«، 135 حدیث از کتابهای علمای اسلام از شخص پیامبر گرامی اسلام و سایر پیشوایان بزرگ اسلام در این باره گرد آوری شده است.

1) صحیح بخاری، ج 3، ص 10973، از ابواب و کتب صحیح بخاری ؛ کتاب المناقب، باب 18، ح 3534 و ح 3535.

2) صحیح مسلم، ج 15 ـ 16، کتاب الفضائل، ص 52.

3) الصواعق المحرقه، ص 177؛ ذخائر العقبی، ص 79؛ تاریخ بغداد، ج 7، ص 453.

4) بحار الانوار، ج 21، ص 381، ح 8.

5) نهج البلاغه فیض، ص 35، خ 1.

6) همان، ص 558، خ 172.

7) همان، ص 412، خ 132.

8) تفسیر صافی، ج 2، ص 243.

9) کافی، ج 1، ص 177، حدیث 4.

10) همان، ص 269، حدیث 3.