سوره نساء

(وَ إنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ اِلاّ لَیُؤمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَیَوْمَ الْقیامَةِ یَکوُنُ عَلَیْهِمْ شَهِیداً(. (1).

»و هیچ یک از اهل کتاب نیست جز این که پیش از مرگ، به او یعنی حضرت مهدی (علیه السلام) یا حضرت عیسی (علیه السلام) ایمان می آورد«.

پیش از آن که در باره تفسیر این آیه شریفه سخنی بگوییم، لازم است نکته ای را یاد آور شویم و آن این که، در مورد ضمیر «مَوتِهِ» دو احتمال است؛ یکی این که به اهل کتاب بر گردد و دیگر این که به حضرت عیسی (علیه السلام(. بنابر احتمال اوّل، معنای آیه شریفه این است که «احدی از اهل کتاب نیست جز این که پیش از مرگ، به حضرت عیسی (علیه السلام) ایمان آورد» و بنابر احتمال دوم، معنای آیه چنین خواهد بود «احدی از اهل کتاب نیست جز این که پیش از مرگ حضرت عیسی (علیه السلام) به او ایمان خواهد آورد«.

برخی از مفسّران اهل سنّت که احتمال اوّل را برگزیده اند ناچار شده اند که توجیهات عجیب و غریبی را در مورد آیه شریفه ملتزم شوند؛ ولی بنابر احتمال دوم، معنای آیه بسیار روشن است. چون طبق عقیده قطعی ما مسلمانان، حضرت عیسی (علیه السلام)

هنوز زنده است و بعد از ظهور حضرت بقیة اللّه (علیه السلام) او نیز ـ از آسمان ـ نازل شده و از یاران و اصحاب آن حضرت خواهد بود«. (2).

و اینک در رابطه با تفسیر آیه شریفه به دو روایت که از طریق معصومین (علیهم السلام) رسیده است، تبرّک می جوییم:

1 ـ علامه قندوزی حنفی، در تفسیر آیه مزبور از محمّد بن مسلم از حضرت امام محمّد باقر (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود:

»حضرت عیسی (علیه السلام) پیش از روز رستاخیز به دنیا فرود می آید؛ پس پیروان هیچ ملّتی، نه یهودی و نه غیر یهودی، باقی نمی ماند مگر این که پیش از مرگشان، به او ایمان می آورند، و حضرت عیسی (علیه السلام) در پشت سر حضرت مهدی (علیه السلام) نماز می خواند«. (3).

و مانند این روایت را، علاّمه ابن صبّاغ مالکی، (4) و نیز کسان دیگری غیر از او در کتابهای خود نقل کرده اند.

2 ـ بسیاری از دانشمندان بزرگ شیعه در ذیل آیه مزبور، در کتب تفسیر و حدیث، از «شهر بن حوشب» روایت کرده اند که گفت:

روزی حجّاج به من گفت: آیه ای در کتاب خدا هست که مرا ناتوان ساخته است.

گفتم:ای امیر! کدام آیه است؟

گفت: این آیه: «وَإنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إلاّ لَیُؤمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوتِه» (5) این آیه به صراحت می گوید: احدی از اهل کتاب نیست جز این که پیش از مرگش به حضرت عیسی (علیه السلام) ایمان می آورد، در صورتی که من یهودی ونصرانی را می آورم و گردن می زنم وچشم به دهان او می دوزم ومی بینم که دیده ازجهان فرو می بندد ولبهایش را حرکت نمی دهد واعترافی نمی کند.

گفتم: ای امیر! معنای آیه آن طور نیست که شما تصور کرده اید.

گفت: پس چگونه است؟

گفتم: پیش از آن که قیامت بر پا شود حضرت عیسی (علیه السلام) به زمین باز می گردد و در روی زمین هیچ یهودی و مسیحی و غیر از آنها باقی نمی ماند جز این که به او ایمان می آورد و او در پشت سر حضرت مهدی (علیه السلام) نماز می خواند.

حجّاج گفت: وای بر تو! این معنا را از کجا آورده ای؟

گفتم: آن را محمّد بن علیّ بن حسین بن علیّ بن ابی طالب (علیهما السلام) به من فرموده است.

حجّاج گفت: به خدا سوگند! آن را از چشمه زلال معرفت آورده ای«. (6).

این حدیث در کتب اهل سنّت نیز نقل شده است، و در بسیاری از کتب حدیثی، تفسیری و کلامی آنها تصریح شده که ضمیر «موته» به حضرت عیسی (علیه السلام) بر می گردد. (7).

به هر حال، که حضرت عیسی (علیه السلام) پیش از قیام قیامت، به هنگام ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) از آسمان فرود می آید و در پشت سر آن حضرت نماز می گزارد، و به حضرتش اقتدا می نماید، و در نتیجه نصاری به جهت اقتدای حضرت عیسی به حضرت صاحب الامر (علیه السلام) در نماز، به آن حضرت ایمان می آورند، و یهود نیز به حضرت مهدی (علیه السلام) می گروند. (8).

زیرا حضرت مهدی (علیه السلام) الواح تورات را ـ که در آنها علامات حضرت مهدی (علیه السلام) و نشانه های امامت و رهبری او موجود است ـ از فلسطین یا غاری در انطاکیه بیرون می آورد، و پیروان سایر ادیان نیز به سبب معجزاتی که از آن حضرت می بینند به حضرتش ایمان می آورند.

1) سوره نساء آیه 159.

2) رجعت یا دولت کریمه، ص 28، جهت اطلاع بیشتر به تفسیر درّ المنثور، ج 2، ص 427 مراجعه فرمایید.

3) ینابیع المودّة، ج 3، ص 237، باب 71.

4) الفصول المهمّه، ص 295، باب 12.

5) سوره نساء، آیه 159.

6) تفسیر مجمع البیان، ج 3، ص 211، المحجة، ص 62 ؛ تفسیر برهان، ج 1، ص 426 ؛ تفسیر صافی، ج 2، ص 350 ؛ تفسیر قمی، ج 1، ص 165 ؛ تفسیر نور الثقلین، ج 1، ص 571، 662.

7) تفسیر فخر رازی، ج 3 ص 505؛ درّ المنثور، ج 2، ص 241.

8) در مورد نزول حضرت عیسی (علیه السلام) در بخش بعدی به تفصیل سخن خواهیم گفت.