(متوفّای سال 650 هجری قمری) دانشمند مشهور و عارف معروف و جانشین شیخ نجم الدین کبری، کتاب مستقلّی در حالات و صفات حضرت صاحب الزمان (علیه السلام) نگاشته، و آن حضرت را چنان که عبدالرحمان صوفی در کتاب «مرآت الاسرار» نقل کرده است، مطابق عقیده شیعه، «صاحب الزمان» دانسته است.
شیخ عزیز الدین نسفی ـ بنا به گفته صاحب ینابیع المودّه ـ در رساله ای که به فارسی درباره نبوّت و ولایت نوشته است می گوید: شیخ الشیوخ، سعد الدین حموی ـ قدّس اللّه سرّه ـ می فرماید:
»پیش از پیغمبر ما محمّد (صلی الله علیه وآله وسلم) در ادیان سابق اسم ولیّ نبود و اسم نبیّ بود؛ و مقرّبان حضرت خدای سبحان را که وارثان صاحب شریعت اند، جمله را انبیا می گفتند و در هر دینی از یک صاحب شریعت زیاده نبود.
پس در دین آدم (علیه السلام) چندین پیغمبر بودند که وارثان او بودند، خلق را به دین او و شریعت او دعوت می کردند، و همچنین در دین نوح و در دین ابراهیم و در دین موسی و در دین عیسی (علیهم السلام(.
و چون دین جدید و شریعت جدیده محمّد (صلی الله علیه وآله وسلم) نازل شد از جانب خدای تعالی، اسم ولیّ در دین محمّد (صلی الله علیه وآله وسلم) پیدا آمد. حقّ تعالی دوازده کس از اهل بیت محمّد (صلی الله علیه وآله وسلم) را برگزیده و وارثان او گردانید و مقرّب حضرت خود کرد و به ولایت خود مخصوص گردانید و ایشان را نایبان محمّد (صلی الله علیه وآله وسلم) و وارثان او گردانید، که حدیث «العلماء ورثة الأنبیاء» در حقّ این دوازده کس فرمود و حدیث «علماء اُمّتی کأنبیاء بنی اسرائیل» در حقّ ایشان فرمود؛ امّا ولیّ آخرین که نایب آخرین است ولیّ دوازدهم و نایب دوازدهم می باشد. خاتم اولیا و مهدی صاحب الزمان اوست و شیخ می فرماید که: اولیاء در عالم بیش از دوازده نفر نیستند«. (1).
1) ینابیع المودّه، ج 3، ص 353، باب 87، چاپ اسوه، قم.
