تا کنون فرض کردیم که عبداللَّه بن سبا وجود خارجی داشته و وضع را برای مسلمانان آشفته میساخته است. نمیتوان پذیرفت یک یهودی حیلهگر و متظاهر به اسلام، بتواند تا این حدّ قدرت داشته باشد که بر ضدّ خلافت آشوب برانگیزد و افراد خود را در شهرها بپراکند، با دیگران نامهنگاری داشته باشد، تا به آنجا که کار به کشتن خلیفه بیانجامد و در نتیجه، دو سپاه در بصره روی هم قرار گیرند و آنان را هم به جان هم اندازد و از این میان مذهبی به نام شیعه پدید آید…
اکنون به حقیقت دیگری بر میگردیم که پژوهشگران معاصر پرده از آن برداشتهاند و آن این است که شواهد و قراین نشان میدهد که عبداللَّه بن سبا نیز مثل «مجنونِ» بنی عامر و بنی هلال است، اینگونه چهرهها و قهرمانها همه ساخته و پرداخته قصّه گویان و افسانه سرایان است، تا وسیله سرگرمی حرمسراها و ناز پروردگان باشد، و گرنه روی زمین وجود خارجی نداشتهاند. دکتر طه حسین در کتاب «الفتنة الکبری» به این نکته رسیده است، خاورشناسانی چند نیز از او پیروی کردهاند. علاقةمندان به نتیجه پژوهش این بزرگان درباره عبداللَّه بن سبا به منابع پاورقی رجوع کنند. (1).
1) اصل الشیعة واصولها، کاشف الغطاء، ص 73، الفتنة الکبری، طه حسین، ص134 بخش ابن سبا.الغدیر، ج9 ص 220، عبداللَّه بن سبا، سید مرتضی عسکری، نظریّة الامامة، أحمد محمود صبحی، ص37.
