جستجو
این کادر جستجو را ببندید.

عصمت

زمان مطالعه: 3 دقیقه

در امام، شرط است که از خطا و لغزش معصوم باشد. همان دلیلی که ما را معتقد به عصمت در پیامبرصلی الله علیه وآله می‏کند، دلیل اعتقاد به عصمت در امام است، زیرا از مسؤولیت‏های مهم امام، پر کردن خلأهای عظیم پس از رحلت پیامبرصلی الله علیه وآله است و این جز با برخورداری از همه شایستگی‏ها و کفایت‏هایی که پیامبر اکرم‏صلی الله علیه وآله از آن برخوردار بود، تحقق نمی‏یابد، یعنی آشنای به کتاب و سنت طبق واقع، عالم به حکم موضوعات نوپدید، با شناختی واقعی و مدافع دین و پاسخگوی شبهات شبهه‏افکنان. پس آن چه دلالت می‏کند که پیامبر باید در مقام ابلاغ رسالت مصون باشد، در همین جا هم وجود دارد. امام همان وظیفه را دارد، اگر چه پیامبر و دریافت‏کننده وحی نیست، ولی حامل علم و شریعت و احکام اوست. پس وقتی بر پیامبر، خطای در مقام ابلاغ را روا نمی‏دانیم، همین را در کسی هم که بدون منصب رسالت و نبوت، عهده‏دار همان وظایف است معتبر می‏شمریم.

عصمت امام در قرآن کریم

آیه ابتلاء، به روشنی دلالت می‏کند که ظالمان به امامت نمی‏رسند:

»وَإِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ«؛ (1).

»به یاد آور زمانی را که خداوند، ابراهیم را با کلماتی آزمود. ابراهیم آنها را به پایان رسانید، خداوند فرمود، من تو را پیشوای مردم قرار می‏دهم. گفت: از ذریه و فرزندان من؟ فرمود: عهد من به ستمگران نمی‏رسد.«

مقصود از امامتی که خدای سبحان به ابراهیم و ذریه او عطا کرد، غیر از نبوت بود. چرا که خداوند او را مخاطب قرار داد و به امامت بشارتش داد در حالی که پیامبر بود. معلوم می‏شود امامتی که به ابراهیم بشارت دادند غیر از نبوت بود. و چون ابراهیم، امامت را برای نسل خود طلبید، خداوند دعایش را مستجاب کرد، ولی ظالمان را استثنا نمود. مراد از غیر ظالمین کسی است که در طول عمر ظلم نکرده باشد. دو نکته بر این موضوع دلالت می‏کند:

اول: هدف اعلای نصب هر انسان برای امامت، تجسّم بخشیدن به شریعت الهی در جامعه است. اگر پیشوا، مردی پاکدامن و نمونه باشد و در پرونده درخشان او هیچ عصیان و لغزشی دیده نشود، هدف از نصب او برای آن مقام تحقق می‏یابد. اما اگر در بخشی از عمر خویش، گنهکار و فاسد باشد، آماج انتقادها قرار می‏گیرد و بعید است که سخنش نافذ باشد و به راحتی پیشوایی او را بپذیرند، بلکه در باره او می‏گویند: او دیروز مرتکب گناه می‏شد و امروز فرمان به حق می‏دهد و می‏خواهد باطل را بزداید؟!

برای تحقق آن هدف، عقل حکم می‏کند که امام در تمام دوران عمر از هر پلیدی و گناه پاک باشد، توبه اگر در حیات فردی هم مفید باشد، در حیات اجتماعی چنین نیست و مردم مطیع و دلباخته نخواهند شد.

دوم: مردم نسبت به ظلم چهار گروهند:

1. کسی که در همه عمر ظالم بوده است

2. کسی که در همه عمر پاک و مصون از ظلم بوده است

3. کسی که در آغاز عمرش ظالم بوده و در آخر عمر توبه کرده است

4. کسی که در آغاز عمر پاک بوده، در آخر عمر ظالم شده است.

حال باید دید حضرت ابراهیم که امامت را برای برخی از ذریه خویش درخواست کرد، کدام را اراده کرده بود؟ حاشا که ابراهیم، امامت را برای گروه اول و چهارم از فرزندان خویش طلب کند، چون روشن است کسی که همه عمر غرق در ستم بوده یا در دوران تصدّی امامت ظالم باشد، نمی‏توان بر او اعتماد کرد.

می‏ماند دو گروهِ دیگر، یعنی دوم و سوم. خدای متعال تصریح کرده که عهد او به ظالم نمی‏رسد و ظالم در این عبارت جز بر گروه سوم یعنی کسی که در آغاز عمر ظالم بوده و در هنگام تصدّی امامت توبه کرده، منطبق نمی‏باشد. پس وقتی این گروه هم خارج شد، گروه دوم باقی می‏ماند، یعنی کسی که در طول عمر پاک بوده و قبل از تصدّی امامت و پس از آن، هیچ انحراف از حق و تجاوز از راه درست، از او دیده نشده است.


1) بقره: 124.