توحید در صفات

بی‏شک خداوند متعال به صفاتی متصف می‏شود که گویای کمال در ذات اوست، مثلاً گفته می‏شود او دانا، توانا و زنده است.

انسان نیز به همین صفات موصوف است. او نیز – به اذن خدا – دانا، توانا و زنده است، لیکن و صف خدا به این صفات و وصف دیگران از دو جهت متفاوت است:

اوّل: این صفات (علم، قدرت و حیات) مفهوم متفاوتی دارند، ولی از نظر وجود و تحقّق در خدای متعال، یکی هستند. در ذات خداوند، حیثیّت علم جدا از حیثیت قدرت نیست و این دو غیر از حیثیت حیات نیستند. ذات خدای سبحان همه‏اش علم و قدرت و حیات است. بر خلاف انسان که مفاهیم این صفات در او متفاوت است، واقعیت و تحقّق آن‏ها نیز در او متفاوت است. واقعیت علم و شعور در انسان، غیر از واقعیت قدرت است و دانایی و توانایی انسان غیر از زنده بودن اوست. نتیجه آنکه صفات خدای سبحان با هم متحدند و میان صفات او تغایر و جدایی در وجود نیست.

دوم: همچنان که واقعیت صفات خدا با هم تفاوت ندارند، صفات و ذات خداهم جدا از هم نیستند. صفات خدا عین ذات اوست نه چیزی افزون برآن. بر خلاف انسان که صفاتش زاید براوست، چون که انسان بوده ولی عالم و قادر نبوده، بلکه علم و قدرت را به دست آورده است.