ابنندیم (متوفای 385 ق) در کتاب «فهرست» خود از علیعلیه السلام روایت کرده که چون آن حضرت هنگام وفات پیامبرصلی الله علیه وآله، رفتارهای شومی از مردم دید، سوگند یاد کرد که ردا از دوش خود بر زمین ننهد تا آن که قرآن را گرد آورد. سه روز در خانه نشست و قرآن را جمع کرد. (1).
یعقوبی (متوفای 290 ق) در تاریخ خود مینویسد: بعضی روایت کردهاند که پس از رحلت پیامبر خداصلی الله علیه وآله، علی بن ابیطالبعلیه السلام قرآن را جمع کرد و آن را بر روی شتری گذاشت و آورد و گفت: این قرآن است که آن را جمع کردم، وی قرآن را به هفت جزء تقسیم کرده بود، سپس هر جزء و سورههای آن را ذکر کرده است.
توضیح:
از دقت در آن چه یعقوبی ذکر کرده بر میآید که قرآن علیعلیه السلام در سورهها و آیات با قرآن موجود تفاوتی نداشته، بلکه در ترتیب سورهها اختلاف داشته و این ثابت میکند که ترتیب سورهها با اجتهاد صحابه و گردآورندگان بوده است، برخلاف وضع و ترتیب آیهها که به اشاره پیامبرصلی الله علیه وآله بوده است. آن چه را ابنندیم گفته، ثابت میکند که در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله، قرآن نوشته شده بود، هر سورهای جداگانه و فاقد ترتیبی بود که امام علیعلیه السلام آنها را در هفت جزء ترتیب داد و هر جزء مشتمل بر سورههایی بود. محقّق زنجانی در ضمن جدولهایی ترتیب سورههای مصحف علیعلیه السلام را نقل کرده که نشان میدهد آن مصحف هفت جزء داشته و هر جزئی چندین سوره.
جزء اول که بقره نامیده میشد چند سوره داشت، جزء دوم که جزء آلعمران نامیده میشد نیز چند سوره داشت، جزء سوم جزء نساء بود با چندین سوره، جزء چهارم جزء مائده بود و چند سوره، جزء پنجم انعام بود و چندین سوره، جزء ششم اعراف بود و چندین سوره و جزء هفتم جزء انفال بود و سورههای دیگر. از این بر میآید که ترتیب سورهها نه براساس ترتیبِ سورههای بلند تا کوتاه بود، نه براساس ترتیب نزول.
1) فهرست، ابنندیم، به نقل تاریخ القرآن زنجانی: ص 76.
