حق این است که قرآن کریم در روزگار پیامبرصلی الله علیه وآله جمع شده بود. شواهدی میآوریم که نشان میدهد قرآن در زمان آن حضرت گردآوری شده و آنها را در کنار روایاتی که میگوید قرآن پس از رحلت پیامبر خداصلی الله علیه وآله گردآوری شد قرار میدهیم و حقیقت را از خلال آنها در مییابیم.
1. طبرانی و ابنعساکر از شعبی نقل میکنند که شش نفر در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله قرآن را گردآوری کردند: اُبیّ بن کعب، زید بن ثابت، معاذ بن جبل، ابوالدرداء، سعد بن عبید و ابوزید. و نیز نقل میکنند که مجمع بن جاریه قرآن را جمع کرد، مگر دو سوره از سورههای آن را.
2. قتاده میگوید: از انس بن مالک پرسیدم: در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله، چه کسی قرآن را جمع کرد؟ گفت: چهارنفر که همه از انصار بودند: ابیّ بن کعب، معاذ بن جبل، زید بن ثابت و ابوزید.
3. به نقل مسروق، عبداللَّه بن عمر گفت: من عبداللَّه بن مسعود را دوست دارم، چون از پیامبر خداصلی الله علیه وآله شنیدم میفرمود: قرآن را از چهار نفر بیاموزید: عبداللَّه بن مسعود، سالم، معاذ و ابیّ بن کعب.
4. نسائی از عبداللَّه بن عمر نقل میکند که گفت: قرآن را گرد آوردم و هر شب یک بار آن را خواندم. خبر آن به پیامبرصلی الله علیه وآله رسید، فرمود: آن را در طول ماه یک بار بخوان.
5. از عثمان نقل شده است که هر گاه وحی نازل میشد، پیامبر سراغ کاتبان وحی میفرستاد و میفرمود: این آیه را در فلان سوره کنار آیات معینی قرار دهید. (1).
6. ابوعبداللَّه زنجانی مؤلف «تاریخ القرآن» نوشته است: بعضی از صحابه در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله اقدام به جمعآوری قرآن یا بخشهایی از آن کردند. اما مجموعهای که همه قرآن را در زمان پیامبر گردآورد، آن را پس از آن کامل ساختند.
7. محمد بن اسحاق در «الفهرست» میگوید: گردآورندگان قرآن در عصر پیامبرصلی الله علیه وآله عبارت بودند از: علی بن ابیطالبعلیه السلام، سعد بن عبید، ابوالدرداء، معاذ بن جبل، ابوزید، ثابت بن زید، ابیّ بن کعب، عبید بن معاویه و زید بن ثابت.
8. سیوطی در «الاتقان» از محمد بن کعب قُرظی نقل میکند: پنج نفری که قرآن را جمع کردند عبارتند از: معاذ بن جبل، عبادة بن صامت، اُبیّ بن کعب، ابوالدرداء و ابوایوب انصاری.
9. مؤلف «تاریخ القرآن» از ابنسیرین نقل میکند: چهار نفری که قرآن را جمع کردند عبارتند از: معاذ بن جبل، أبیّ، ابوزید یا ابوالدرداء، یا عثمان، یا او و تمیمداری.
10. خوارزمی در کتاب «مناقب» از علی بن رباح نقل میکند که علی بن ابیطالبعلیه السلام و ابیّ بن کعب قرآن کریم را در زمان پیامبر خداصلی الله علیه وآله گرد آوردند.
11. در روایاتی که ابوبکر حضرمی از امام صادقعلیه السلام نقل میکند، آمده است که پیامبرصلی الله علیه وآله به علیعلیه السلام فرمود:
»قرآن پشت رختخواب من است، در نوشتهها و حریر و کاغذها. آن را بگیرید و تباه نسازید، آن گونه که یهود، تورات را ضایع ساختند.» (2) علیعلیه السلام هم رفت و آن را در قماش زردی جمع کرد و بر آن مهر زد.
12. حدیث ثقلین دلیل آن است که جمع قرآن در زمان پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله انجام یافته بود و اگر این حدیث را بر آن چه ذکر کردیم بیفزاییم، شکّی باقی نمیماند که قرآن در عهد پیامبر گردآوری شده بود که فرمود: «من در میان شما دو چیز نفیس باقی میگذارم: کتاب خدا و عترتم، آن چه که اگر به آن دو تمسک بجویید، هرگز گمراه نمیشوید و آن دو از هم جدا نمیشوند تا آن که کنار حوض کوثر بر من وارد شوند.» (3).
این حدیث آشکارا ثابت میکند که قرآن در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله جمعآوری شده بود، اما این سخن که در سینهها محفوظ بود، سخنی نادرست است و اگر این حدیث بر نگارش منظم قرآن در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله دلالت نکند، حداقل دلالت دارد بر این که سورههای قرآن و جای آیات در زمان رسول خداصلی الله علیه وآله منظم بود، هر چند که بر ورق هم نگاشته نباشد.
1) البیان: ص 27 – 26.
2) تاریخ القرآن، ص 7 و 8.
3) این حدیث از احادیث متواتر بلکه بیش از حدّ تواتر است.
