مفهوم این کلمه همان بود که گفته شد. سخن برخی از اهل لغت آورده میشود:
ابنمنظور گوید: اهل بیت یعنی ساکنان آن خانه، اهلِ مرد یعنی ویژهترین افراد نسبت به او، اهل بیت پیامبر یعنی همسران، دختران و داماد او یعنی علیعلیه السلام. و گفته شده که زنان پیامبر و مردانی که از خانواده اویند، اهل بیتاند. (1).
وی هم معنای لفظ را خوب بیان کرده و هم معنای آن را در قرآن خوب توضیح داده و قول دیگر را با تعبیر «گفته شده» ضعیف دانسته است.
ابنفارس به نقل از خلیل بن احمد، اهل مرد را همسر او دانسته و تأهّل را ازدواج معنی کرده و اهلبیت را ساکنان خانه دانسته و گفته اهل اسلام یعنی گروندگان به آن. (2).
راغب در مفردات گوید: اهلِ مرد یعنی کسانی که با او خویشاوند یا همکیش یا همشهری یا همرشته و صنعتاند. اهل مرد در اصل یعنی آنان که با او در یک جا ساکناند. سپس مجازاً به خویشاوندان او هم گفته شده است و وقتی به صورت مطلق، «اهل بیت» گفته میشود، متعارف در خاندان پیامبرصلی الله علیه وآله است. (3).
فیروز آبادی گفته است: اهلِ امر یعنی عهدهداران کار، اهل بیت یعنی ساکنانِ خانه. اهل مذهب یعنی معتقدان به آن. اهل مرد یعنی همسر او. اهل پیامبر یعنی همسران، دختران و دامادش علی بن ابیطالبعلیه السلام یا همسران او و مردانی که از خاندان اویند. (4).
همه این سخنان و نظایر آنها که در زبان اهل لغت است، نشان میدهد که مفهوم اهل بیت در لغت یعنی کسانی که ارتباط مستحکمی با خانه دارند و اهلِ مرد، یعنی آنان که پیوند نسبی یا سببی یا غیر آن با او دارند.
مراجعه به کتابهای لغت و موارد کاربرد این کلمه در کتاب و سنت، نشان میدهد که مفهوم «اهل» همان معنای عام است که شامل همه کسانی میشود که از راه نسب و سبب یا جز آنها، نوعی رابطه با شخص و خانواده او دارند، چه همسر و فرزندان باشند یا دیگران و اختصاص دادن آن به همسر، وجهی ندارد، همچنان که از نظر مفهوم لغوی تخصیص آن به فرزندان و خارج ساختن همسران با نصّ قرآن و کاربرد آن در آیات گذشته ناسازگار است.
1) لسان العرب: ج 11، ص 29 واژه «اهل«.
2) معجم مقاییس اللغه: ج 1، ص 150.
3) مفردات راغب: ص29.
4) قاموس المحیط: ج 3، ص 331.
