اصحاب پیامبرصلی الله علیه وآله پس از پیروزی بر مشرکان در جنگ بدر بر اموال آنان تسلط یافتند و در باره آن به نزاع پرداختند، تا حدّ درگیری. آنان که غنائم را جمعآوری کرده بودند، گفتند: چون ما اینها را یافته و گرد آوردهایم، پس کسی در آنها سهمی ندارد. آنان که به تعقیب دشمن رفته بودند گفتند: شما از ما سزاوارتر نیستید. ما بودیم که دشمن را تعقیب کرده و فراری دادیم. آنان که حلقه حفاظتی دور پیامبرصلی الله علیه وآله ایجاد کرده بودند گفتند: شما از ما سزاوارتر به این اموال نیستید. ما دور پیامبرصلی الله علیه وآله را گرفته بودیم، چون میترسیدیم دشمن غافلگیرانه بر او حمله کند و سرگرم آن بودیم و به غنائم نرسیدیم. این آیه نازل شد:
»یَسْئَلُونَکَ عَنِ اْلأَنْفالِ قُلِ اْلأَنْفالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذاتَ بَیْنِکُمْ وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ«؛ (1).
»از تو در باره انفال میپرسند. بگو انفال از آنِ خدا و رسول است، پس از خدا بترسید و میان خودتان را اصلاح کنید و اگر مؤمن هستید، از خدا و رسول او فرمانبرداری کنید«.
ابن کثیر گوید: ابواثامه از عباده در باره انفال پرسید. گفت: آیه در باره ما اصحاب بدر نازل شد، آنگاه که در باره انفال اختلاف کردیم و اخلاقمان ناپسند شد، خدا آن را از ما گرفت و به رسول خداصلی الله علیه وآله سپرد، پیامبرصلی الله علیه وآله هم آن را یکسان میان مسلمانان تقسیم کرد. (2).
در آیه هم اشاراتی به بداخلاقی اصحاب است، آنجا که خداوند آنان را موعظه کرده و به سه چیز فرمان میدهد:
1- تقوای الهی در کارها و اصلاح میان خود و پرهیز از خصومت و مشاجره، چرا که آنچه از هدایت و دانش خدا به شما عطا کرده، بهتر از چیزی است که به سبب آن خصومت میکنید.
2- اصلاح میان خود و ناسزا نگفتن.
3- اطاعت از خدا و رسول و مخالفت با پیامبر نداشتن و نهی از مشاجره. (3).
دقت در آیاتِ نازل شده در باره آن نزاع کنندگان و روایاتی که در تفسیر این آیه آمده، شکّی باقی نمیگذارد که گروهی از شرکتکنندگان در جنگ بدر، به مرحله ممتازی نرسیده بودند، بلکه همچون دیگران بودند و بر سر مال و زینت دنیا با هم نزاع میکردند، بیآنکه در آن مورد با پیامبرصلی الله علیه وآله مشورت کنند و حکم انفال را از او بپرسند. آیا این نزاع کنندگان بر سر مال دنیا، میتوانند سرمشق فضیلت و کرامت روح و پاکی جان باشند؟
1) انفال: 1.
2) تفسیر ابن کثیر: ج2، ص283.
3) همان: ص285.
