گفته آمد که یکی از مسایل مورد اتفاق شیعه و سنّی مسأله مهدویت و عقیده به ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) است. همچنین اعتراف جمعی از علمای اهل سنت به صحت و تواتر احادیث راجع به حضرت مهدی (علیه السلام) گذشت. در این بخش، آرای گروهی از علمای ایشان را درباره آن حضرت می آوریم تا اتفاق مسلمانان در این قضیّه، روشن تر شود.
ابن ابی الحدید معتزلی می گوید:
»وقد وقع اتّفاق الفِرَق من المسلمین أجمعین علی أنّ الدنیا والتکلیف لاینقضی إلاّ علیه» (1).
»تمام فرقه های مسلمانان اتفاق دارند که دنیا و تکلیف به پایان نمی رسد مگر این که مهدی (علیه السلام) ظهور نماید«.
محمّد امین سویدی می گوید:
»الّذی اتّفق علیه العلماء أنّ المهدیّ هو القائم فی آخر الوقت، وأنّه یملأ الأرض عدلاً، والأحادیث فیه وفی ظهوره کثیرة«. (2).
»آنچه مورد اتّفاق همه دانشمندان است این است که مهدی (علیه السلام) کسی است که در آخر الزمان قیام می کند، و زمین را از عدل پر می نماید، و روایات درباره مهدی (علیه السلام) و ظهور او فراوان است«.
ابن منظور، نویسنده کتاب «لسان العرب» می گوید:
»المهدی الّذی قد هداه اللّه الی الحقّ، وقد استعمل فی الأسماء حتّی صار کالأسماء الغالبة، وبه سُمّی المهدیّ الذی بشّر به النبی ـ صلّی اللّه علیه وآله وسلّم ـ أنّه یجیء فی آخر الزمان«. (3).
»مهدی یعنی کسی که خدا او را به سوی حقّ هدایت کرده باشد. کلمه مهدی به قدری در نام گذاری اشخاص به کار رفته است که به صورت اسم در آمده است. و مهدی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) ظهور او را در آخر الزمان، بشارت داده است، به همین نام، نامیده شده است«.
ابن اثیر می گوید:
»المهدی الّذی بشّر به رسول اللّه ـ صلّی اللّه و علیه وآله و سلّم ـ إنّه یجیء فی آخر الزمان«. (4).
»آن مهدی موعود (علیه السلام) که رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) ظهور او را بشارت داده است، در آخر الزمان خواهد آمد«.
زبیدی نویسنده کتاب «تاج العروس» می گوید:
»المهدی الّذی بُشّر به، إنّه یجیء فی آخر الزمان، جعلنا اللّه من أنصاره«. (5).
»مهدی موعودی که بشارت ظهور او را داده اند، در آخرالزمان می آید. خداوند ما را از جمله یارانش قرار دهد«.
ابن حجر مکّی می گوید:
»وقد ظهرت برکة دعائه ـ صلّی اللّه علیه وآله وسلّم ـ فی نسلهما (یعنی علیّاً و فاطمة (علیهما السلام() فکان منه من مضی و من یأتی، و لو لم یکن فی الآتین إلاّ الإمام المهدیّ (علیه السلام) لکفی«. (6).
»برکت دعای رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) در موقع ازدواج علی (علیه السلام) و فاطمه (علیها السلام) در نسل آن دو بزرگوار ظاهر شد و از نسل علی و فاطمه (علیهما السلام(، عدّه ای آمدند که از این دنیا رفتند و عدّه ای هم خواهند آمد که اگر در میان آیندگان از نسل علی و فاطمه (علیهما السلام) کسی جز مهدی موعود (علیه السلام) نبود، برای ظهور برکت دعای پیامبر بس بود«.
همین ابن حجر در جای دیگر می گوید:
»مهدی منتظر (علیه السلام) یک تن بیشتر نیست و هرگز تعددی در آن وجود ندارد«. (7).
شمس الدین ذهبی می گوید:
»إنّ الإمام المهدی من أولاد الإمام الحسن العسکری (علیه السلام) و هو باق إلی أن یأذن اللّه له بالخروج، فیملأ الأرض قسطاً و عدلاً کما ملئت ظلماً و جوراً«. (8).
»حضرت مهدی (علیه السلام) از فرزندان امام حسن عسکری (علیه السلام) است و او موجود و حاضر است تا روزی که خداوند اذن ظهورش دهد و زمین را پر از عدل و داد کند همان گونه که از ظلم و ستم پر شده باشد«.
شمس الدین قرطبی می گوید:
»إنّ جمیع ملوک الدنیا کلّها أربعة: مؤمنان و کافران، فالمؤمنان سلیمان بن داوود والإسکندر، و الکافران نمرود و بخت النصر، و سیملکها من هذه الاُمّة خامسٌ و هو المهدی عجّل اللّه تعالی فرجه«. (9).
»پادشاهانی که بر سراسر دنیا حکومت نمودند چهار نفرند؛ دو نفر مؤمن و دو نفر کافر. دو نفر مؤمن حضرت سلیمان (علیه السلام) و اسکندر (ذوالقرنین) بودند و دو نفر کافر نمرود و بخت النصر، و در آینده نفر پنجمی هم از این امّت تمام جهان را مالک خواهد شد و او حضرت مهدی (علیه السلام) است«.
مقدّسی شافعی ـ که از علمای قرن هفتم هجری است ـ در دیباچه کتاب «عقد الدرر فی اخبار المنتظر» پس از آن که مقداری از دست زمانه و کثرت فتنه ها شکایت می کند، می گوید:
»برخی به قرینه ظاهر بعضی از اخبار، گمان کرده اند که حال روزگار پیوسته به همین وضع باقی خواهد ماند. من گفتم: ما صحّت این احادیث را قبول داریم، و آنها را به گوش جان می شنویم و به چشم اطاعت می نگریم، ولی در اخبار دلیلی وجود ندارد که آن فتنه ها تا قیام قیامت دوام داشته باشد. شاید آن فتنه ها در موقع ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) از
بین بروند، و نابودی آنها منوط به ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) باشد؛ زیرا احادیث زیادی که علمای این امّت آنها را در کتاب های خود نوشته اند به ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) بشارت می دهند، و مژده می دهند که خداوند شخصی را بر می انگیزد که زمینه حکومت او را آماده می نماید که کوههای بلند در برابر او خراب خواهد شد، از دور و نزدیک او را یاری می دهند، و او مالک کوه و دشت و تمام کره زمین می گردد، و سراسر زمین را پر از عدل و داد می کند«. (10).
بخاری (معروف به خواجه پارسای) می گوید:
»ومناقب المهدی ـ رضی اللّه عنه ـ صاحب الزمان، الغائب عن الأعیان، الموجود فی کلّ زمان، کثیرة. و قد تظاهرت الأخبار علی ظهوره و إشراق نوره، یجدّد الشریعة المحمّدیّة، و یجاهد فی اللّه حقّ جهاده، و یطهّر من الأدناس أقطار بلاده، زمانه زمان المتّقین، و أصحابه خلصوا من الریب، وسلموا من العیب، وأخذوا بهدیه وطریقه واهتدوا من الحقّ إلی تحقیقه، به ختمت الخلافة والإمامة، وهو الإمام من لدن مات أبوه إلی یوم القیامة، وعیسی (علیه السلام) یصلّی خلفه، ویصدّقه علی دعواه ویدعو إلی ملّته الّتی هو علیها، والنبی (صلی الله علیه وآله وسلم) صاحب الملّة«. (11).
»مناقب حضرت مهدی صاحب الزمان (علیه السلام) که از دیده ها پنهان و در هر زمانی حاضر است، فراوان است. احادیث بسیار زیادی رسیده است که مهدی (علیه السلام) ظاهر می شود و نور وجودش همه جا را روشن می کند، و دین اسلام و شریعت محمّدی (صلی الله علیه وآله وسلم) را تجدید می نماید، و آن گونه که باید، در راه خدا جهاد می کند، و سراسر مملکت اسلامی را در زمان خود از آلودگیها پاک می سازد. روزگار او روزگار پرهیزکاران است. کسانی که به امامت او معتقدند از هر نکوهش و سرزنشی پیراسته اند که راه حقّ را پیموده اند و به روش او گام برداشته اند و به راهنمایی او به شاهراه هدایت رسیده اند. امامت و پیشوایی اُمّت اسلامی به وسیله او پایان می یابد. او از روز وفات پدر بزرگوارش تا روز رستاخیز امام است. حضرت عیسی (علیه السلام) پشت سر او نماز می گزارد، و او را در امامتش تصدیق می نماید
و مردمان را به دین و شریعت او که همان شریعت پاک محمّدی است دعوت می کند«.
محیی الدین عربی می گوید:
»واعلموا أنّه لابدّ من خروج المهدی (علیه السلام) لکن لایخرج حتّی تمتلیء الأرض جوراً و ظلماً فیملأها قسطاً وعدلاً… وهو من عترة رسول اللّه (صلی الله علیه وآله وسلم) من ولد فاطمة ـ رضی اللّه تعالی عنها ـ جدّه الحسین بن علی بن أبی طالب ووالده الإمام حسن العسکری (علیهم السلام(«. (12).
»بدانید و آگاه باشید که مهدی موعود (علیه السلام) قطعاً ظهور خواهد کرد، ولی او ظاهر نمی شود مگر این که زمین پر از ظلم و ستم شده باشد که آنگاه او بیاید و آن را پر از عدل و داد کند. او از عترت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) از نسل حضرت فاطمه (علیها السلام) است. جدّش امام حسین (علیه السلام) و پدرش امام حسن عسکری (علیه السلام) است«.
نویسنده کتاب «ارشاد المستهدی» می گوید:
»بپرهیز ای خردمند از هر شبهه و شکّی در ظهور حضرت مهدی (علیه السلام(، زیرا عقیده به ظهور آن حضرت، اتمام ایمان به خدا و رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و آنچه پیغمبر خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) آورده و از آن خبر داده است، می باشد. و پیغمبر، صادق و مصدّق است.
همچنین شبهه ای نداشته باش در این که مهدی موعود (علیه السلام) تا حال ظاهر نشده و هرکس این ادّعا را کرد دروغگو و کذّاب است، به جهت این که علامات و نشانیهایی که در روایات شریف ذکر شده در آن اشخاص موجود نیست، و ظهور مهدی (علیه السلام) و راه شناسایی او مشهور و روشن است، و ظهور او پیش از نزول حضرت عیسی (علیه السلام) خواهد بود و اجتماع او با حضرت عیسی (علیه السلام) بر حسب اخبار ثابت، امری ضروری و بدیهی است. هرکس بخواهد به طور مبسوط اطلاع پیدا کند به کتابهایی که در این موضوع تألیف شده رجوع نماید، مقصود ما در این کتاب (ارشاد المستهدی) اثبات تواتر روایات ظهور آن حضرت به اختصار است«. (13).
و در جای دیگر در رابطه با احادیث ظهور چنین می گوید:
»این احادیث و آثار را، عموم محدّثین و غیر محدّثین در کتابهایشان نقل کرده اند، و ایمان به ظهور مهدی ـ رضی اللّه عنه ـ (این تعبیر از خود اوست) مشهور و شایع در بین صحابه بوده است و اصحاب، این عقیده و ایمان را از پیغمبر (صلی الله علیه وآله وسلم) اخذ کرده اند، و همچنین است آثار و مراسیلی که از تابعین رسیده؛ زیرا آنها در این گونه از مسایل به رأی (خود) و از پیش خود چیزی نمی گفتند«. (14).
1) شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج 10 ص 96.
2) سبائک الذهب ص 78؛ منتخب الاثر ص 34 پاورقی؛ الامام المهدی ص 300.
3) لسان العرب ج 15 ص 354 ماده هدی.
4) نهایه ابن اثیر ج 5 ص 254 ماده هدی.
5) تاج العروس ج 10 ص 408.
6) الصواعق المحرقه ص 163.
7) المهدی ص 87.
8) المهدی الموعود المنتظر ج 1 ص 197.
9) تذکره قرطبی ص 607؛ الزام الناصب ج 2 ص 305 المهدی ص 85؛ عقد الدرر ص 19- 20.
10) عقد الدرر ص 5.
11) کشف الاستار ص 59 البرهان علی وجود صاحب الزمان ص 67 الامام المهدی ص 303 و المجلس السنیة ج 5 ص 580 به نقل از الامام المهدی علیه السلام.
12) الیواقیت والجواهر، ج 2، ص 562، المبحث الخامس والستون؛ اسعاف الراغبین، حاشیه نور الابصار، ص 154.
13) امامت و مهدویت، ج 2، ص 315 و 316.
14) امامت و مهدویّت، ج 2، ص 315 و 316.
