دلایل معاد بسیار روشن است چرا که اولا: زندگی این جهان نشان میدهد که نمیتواند هدف نهایی آفرینش انسان باشد که چند روزی بیاید، در میان انبوه مشکلات زندگی کند و بعد همه چیز پایان گیرد و در عالم نیستی فرو رود: «افحسبتم انما خلقناکم عبثا و انکم الینا لا ترجعون، آیا گمان کردید شما را بیهوده آفریدهایم و به سوی ما باز نمیگردید!» (1).
اشاره به این که اگر معادی در کار نبود حیات دنیا عبث و بیهوده به نظر میرسید.
ثانیا: عدل الهی ایجاب میکند که نیکوکاران و بد کاران که غالبا در این جهان در یک صف قرار میگیرند و گاه بد کاران جلوترند، از هم جدا شوند و هر کدام به سزای اعمالشان برسند: «ام حسب الذین اجترحوا السیئات ان نجعلهم کالذین آمنوا و عملوا الصالحات سواء محیاهم و مماتهم ساء ما یحکمون، آیا آنها که مرتکب گناهان شدند گمان کردند که ما آنها را همچون کسانی قرار میدهیم که ایمان آوردهاند و عمل صالح انجام دادهاند؟که حیات و مرگشان یکسان باشد؟چه بد داوری میکنند!» (2).
ثالثا: رحمتبی پایان الهی ایجاب میکند که فیض و نعمت او با مرگ از انسان قطع نشود و تکامل افراد مستعد و شایسته همچنان ادامه یابد: «کتب علی نفسه الرحمة لیجمعنکم الی یوم القیمة لا ریب فیه، خدا رحمت را بر خود فرض کرده و همه شما را در روز رستاخیز که شکی در آن نیست جمع خواهد کرد«. (3).
قرآن به کسانی که در مساله معاد تردید داشتند میگوید: چگونه ممکن است در قدرت خدا برای زنده کردن مردگان شک و تردید کنید، در حالی که خلقت نخستین شما نیز از اوست، همان کسی که در آغاز شما را از خاک آفرید باز هم به زندگی دیگر بر میگرداند: «افعیینا بالخلق الاول بل هم فی لبس من خلق جدید، آیا ما از آفرینش نخستین عاجز ماندیم (که قادر بر آفرینش رستاخیز نباشیم) ولی آنها (با این دلایل روشن) باز در آفرینش مجدد تردید دارند!» (4).
»و ضرب لنا مثلا و نسی خلقه قال من یحی العظام و هی رمیم، قل یحییها الذی انشاها اول مرة و هو بکل خلق علیم، او برای ما مثالی زد، ولی آفرینش خود را فراموش کرد و گفت: چه کسی این استخوانهای پوسیده را زنده میکند؟!بگو همان کسی که او را در آغاز آفرید، و او نسبت به هر مخلوقی آگاه است«. (5).
اضافه بر این مگر آفرینش انسان در برابر آفرینش آسمانها و زمین مساله مهمی است!کسی که قادر است این جهان پهناور را با آن همه شگفتیهایش بیافریند، توانایی بر زنده کردن مردگان را پس از مرگ دارد: «او لم یروا ان الله الذی خلق السموات و الارض و لم یعی بخلقهن بقادر علی ان یحی الموتی بلی انه علی کل شیء قدیر، آیا آنها نمیدانند خداوندی که آسمانها و زمین را آفرید و از آفرینش آنها ناتوان نشد قادر است مردگان را زنده کند؟آری او بر هر چیز تواناست«. (6).
1) سوره مؤمنون، آیه 115.
2) سوره جاثیه، آیه 21.
3) سوره انعام، آیه 12.
4) سوره ق، آیه 15.
5) سوره یس، آیات 78 و 79.
6) سوره احقاف، آیه 33.
