پاداشهای قیامت هم جنبه مادی دارد و هم جنبه معنوی، چرا که معاد نیز هم روحانی و هم جسمانی است.
آنچه در قرآن مجید و روایات اسلامی درباره باغهای بهشتی که نهرها از زیر درختانش جاری هستند «جنات تجری من تحتها الانهار» (1) باغهایی که میوههای آن و سایههایش جاودانی است «اکلها دائم و ظلها» (2) و برای افراد با ایمان همسران خوب بهشتی وجود دارد «و ازواج مطهرة» (3) و مانند آن آمده است، و همچنین آنچه درباره آتش سوزان دوزخ و مجازاتهای دردناک آن دیده میشود، همه ناظر به جنبههای مادی پاداش و کیفر آن جهان است.
ولی از آن مهمتر، پاداشهای معنوی، انوار معرفت الهی و قرب روحانی پروردگار و جلوههای جمال و جلال اوست، همان لذاتی است که با هیچ زبان و بیانی، قابل توصیف نیست.
در بعضی آیات قرآن بعد از بیان بخشی از نعمتهای مادی بهشت (باغهای پر طراوت و مسکنهای پاکیزه) میافزاید: «و رضوان من الله اکبر، و رضا و خشنودی خدا از همه اینها برتر است!» و بعد میافزاید: «ذلک هو الفوز العظیم، پیروزی بزرگ همین است!» (4) آری لذتی بالاتر از این نیست که انسان درک کند از سوی معبود و محبوب بزرگش پذیرفته شده و مشمول رضا و خشنودی و پذیرش او قرار گرفته است!
در حدیثی از امام علی بن الحسین (ع) میخوانیم: «یقول (الله) تبارک و تعالی رضای عنکم و محبتی لکم خیر و اعظم مما انتم فیه…، خداوند متعال به آنها میگوید: خشنودی من از شما و محبتم نسبت به شما بهتر و برتر است از نعمتهایی که شما در آن هستید!… آنها همگی این سخن را میشنوند و تصدیق میکنند!» (5) راستی چه لذتی از این بالاتر که انسان مخاطب به این خطاب شود: «یا ایتها النفس المطمئنة، ارجعی الی ربک راضیة مرضیة، فادخلی فی عبادی، و ادخلی جنتی، تو ای روح آرام یافته! به سوی پروردگارت باز گرد، در حالی که هم تو از او خشنودی و هم او از تو خشنود، و در سلک بندگانم در آی و در بهشتم وارد شو!» (6).
1) سوره توبه، آیه 89.
2) سوره رعد، آیه 35.
3) سوره آل عمران، آیه 15.
4) سوره توبه، آیه 72.
5) تفسیر عیاشی، ذیل آیه 72 سوره توبه، مطابق نقل المیزان، جلد 9.
6) سوره فجر، آیات 27 تا 30.
